Bezig zijn met kunst en actief zijn in de natuur hebben een positieve impact op zowel geest als lichaam. Vandaar dat Floor de Graaf samen met Angela van Iersel en Anita Vreugdenhil Kunst Natuur Welzijn oprichtte, die creatieve lessen en natuurervaringen verzorgt in Soest, Baarn en Zeist. Deelnemers worden aangemeld door ongeveer dezelfde verwijzers als bij Welzijn op Recept.

Kunsthistorica Floor de Graaf was actief in de kunst- en museumwereld voor een publiek dat bestond uit mensen die gepassioneerd zijn voor kunst en cultuur. “Maar ik wilde meer doen met de werking van kunst en creativiteit. Zowel het kijken naar kunst als het zelf maken van kunst hebben een grote positieve invloed. Ik ontdekte Kunst op Recept in Nieuwegein, een soort culturele, artistieke vorm van Welzijn op Recept. Bij het Landelijk Kenniscentrum Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) zag ik een handreiking voor deze interventie en dacht: dat kan ik ook.”

Ze besloot eens te gaan praten met Angela van Iersel, kunstenares en docente kunstgeschiedenis, met ervaring in het werken met en begeleiden van kwetsbare mensen. Daarbij stimuleert zij creativiteit en focust op wat iemand wél kan.

Samen bedachten ze een plan van aanpak en gingen daarmee naar KunstenHuis Idea, een multifunctioneel gebouw dat een huis wil zijn voor ‘kunst, cultuur, ontwikkeling en informatie’. Daar dacht men ook al na over een meer therapeutische vorm van creativiteit. Idea verwelkomde dus het plan en zo ontstond de samenwerking met cultuurmakelaar Anita Vreugdenhil. Gezamenlijk begonnen ze het project Kunst Natuur Welzijn (KNW), dat inmiddels actief is in Soest/Soesterberg, Baarn en Zeist en alleen toegankelijk voor inwoners van die gemeenten.

Vanaf het begin was ook de betrokkenheid van Fimke Haarsma belangrijk, POH-GGZ bij Medisch Centrum Overhees in Soest en lang werkzaam als beeldend therapeut: “Via haar hebben we ook contact met andere POH’s. Zij kan aangeven waar behoefte aan is. Op haar aandringen zijn we bijvoorbeeld meer gaan werken met groepjes. Voordeel daarvan is dat mensen elkaar ontmoeten, nieuwe contacten leggen. Bovendien zorgt het voor herkenning: de groepsleden ervaren dat ze niet alleen zijn in hun problemen.”

Serieus concept

De naam KNW is welbewust gekozen: “We wilden bewust de verbinding maken tussen kunst, natuur en gezondheid/welbevinden. De activiteiten zijn alleen toegankelijk op verwijzing, mensen kunnen zich niet zelf aanmelden. Daarmee willen we laten zien dat het een werkzaam concept is en stimuleren dat het in zorg en welzijn serieus genomen wordt.” De verwijzers zijn grotendeels dezelfde als bij Welzijn op Recept, maar ook de welzijnscoach zelf kan verwijzen, evenals meer op de mentale gezondheid gerichte zorgverleners als de psycholoog, psychosomatische fysiotherapeut  en behandelaar van mensen met niet-aangeboren hersenletsel.

“Wij verwijzen patiënten door een mail te sturen naar Floor”, aldus Haarsma. “Zij belt ze en bespreekt met hen de in overleg gekozen activiteit en wanneer ze kunnen instromen. Als POH’s-GGZ zien we dagelijks mensen in psychische nood, vaak met veel stress en een vol hoofd. Velen van hen worden geheel in beslag genomen door problemen, daarbuiten bestaat er niets. Om ze uit die moeizame wereld te helpen en er met een andere blik naar te laten kijken, zijn de activiteiten van KNW bijzonder geschikt. Mensen kunnen even ontspannen en afstand nemen van de problemen.”

De lessen/activiteiten zijn kosteloos maar er moet wel een reden zijn voor voor deelname, zoals psychosociale, depressieve en burn-out klachten, chronische ziekte of long-covid. De docenten zijn heel gespitst op wat de deelnemer fysiek en mentaal aankan en houden daar rekening mee.

Bewezen positieve impact

KNW biedt een breed scala aan activiteiten waarbij creativiteit in alle facetten, zintuiglijke ervaringen, natuurbeleving en persoonlijke ontwikkeling centraal staan, dus van kunst kijken, tekenen/schilderen, beeldhouwen, fotograferen, vilten en hout bewerken, via dansen en zingen tot tuinieren en in de natuur zijn.

“Er zijn inmiddels heel veel onderzoeken geweest naar het effect van creativiteit op de gezondheid en het welbevinden van mensen, bijvoorbeeld het WHO-rapport van 2019, gebaseerd op duizenden onderzoeken. Steeds weer blijkt de positieve impact groot: het ontspant, haalt je uit je hoofd en geeft nieuwe energie en zelfvertrouwen. Tekenen stimuleert bovendien de fijne motoriek. De fysieke zintuiglijke waarneming en het aanraken van (zachte) materialen geven een fijn gevoel. Wekelijks twee uur in de natuur zijn doet heel veel met iemands stemming.”

‘Kunst kijken’ vergroot de opmerkzaamheid. Bij deze methode bekijkt een groep mensen een kunstwerk. De begeleider stimuleert de deelnemers te beschrijven wat ze zien, er is geen goed of fout, en dat leidt tot verrassende, uiteenlopende visies. ”Deelnemers worden zich bewust hoe verschillend mensen kijken naar kunst én naar andere dingen in het leven. Ze ervaren hoe je erover kunt praten zonder te oordelen.”

POH-GGZ Haarsma verwijst graag naar de effectieve KNW-activiteiten: “Ik heb gemerkt dat mensen erdoor in beweging komen, nieuwe stappen ondernemen en anders naar hun situatie kunnen kijken.”

Voor meer informatie over Kunst Natuur Welzijn zie: kunstnatuurwelzijn.nl; knwzeist.nl of kunstwelzijnbaarn.nl

Voor meer informatie over de uitdagingen van samenwerken, download het ebook “Welzijn op Recept, de uitdaging van samenwerking tussen zorg en welzijn”

Voor meer succesverhalen download het boekje “Pareltjes van Welzijn op Recept”

Benieuwd naar meer kennis en ervaring uit de dagelijkse praktijk van Welzijn op Recept, volg ons dan op Linkedin